خبرگزاری حوزه،| پس از پیروزی شکوهمند و پربرکت انقلاب اسلامی با تدبیر هوشمندانه امام راحل(ره) زمینه تعلیم و تربیت بانوان به عنوان قشری تأثیرگذار، در حوزه‌های علمیه فراهم شد و تاکنون بانوان زیادی از این مرکز علمی و فرهنگی فارغ التحصیل شده‌اند.بانو زهره صفاتی استاد و مدرس حوزه برای بررسی این مسأله گفت‌وگویی داشته که در ادامه آن را می خوانید:
س: استاد ارزیابی شما از عملکرد مراکز حوزوی که در آن بانوان مشغول به تحصیل هستند، چیست؟
درباره حوزه‌های علمیه خواهران نخست باید متولیان فرهنگی و علمی که دست اندرکاران مستقیم آن هستند، نظر بدهند. ولی برداشت شخصی بنده این است که سطوح علمی حوزه‌های علمیه خواهران همانند حوزه‌های علمیه برادران است. ولی مسلما خلأهای وجود دارد که باید بیشتر به فکر پر کردن آن‌ها باشیم که یکی از آن‌ها مسائل اخلاقی است.
موضوع نخست این‌که اخلاق عملی باید در حوزه‌های علمیه برادران و خواهران بیشتر تقویت شود، هر چند درس اخلاق وجود دارد. گاهی انسان رفتارهایی می‌بیند که زیبنده افرادی که در علوم حوزوی ورود دارند، نیست و این نشانگر اهتمام بیشتر به اخلاق عملی و نظری است. چون تنها مباحث مربوط به علوم نیست، بلکه اخلاق نیز مهم است؛ اگر ما مزین به اخلاق عملی نشویم علوم اسلامی نمی‌تواند تأثیر خود را داشته و جایگاه صحیحی را پیدا کند.
در مباحث علمی وقتی به حوزه‌های علمیه خواهران نگاهی می‌اندازیم، طلاب با علوم اسلامی متعادل و متعارف در حد خودشان آشنا می‌شوند. البته در حوزه‌های علمیه خواهران نیز همانند حوزه‌های علمیه برادران شاهد هستیم که دروس همانند گذشته عریض و طویل نیستند و مقداری از حجم آن‌ها کاسته شده است.
بنابراین بانوان در حوزه‌های علمیه خواهران طبعا با علوم اسلامی حوزوی آشنا می‌شوند، ولی اگر بخواهیم براساس مباحث تخصصی با حوزه‌های علمیه برادران بسنجیم، تفاوت‌هایی وجود دارد. یکی از حلقه‌های مفقوده‌ی که در حوزه‌های علمیه خواهران وجود دارد، نداشتن رشته‌های تخصصی است.
البته رشته‌های تخصصی همانند فلسفه، کلام و… وجود دارد و مسئولین نیز تلاش می‌کنند بتوانند رشته‌های تخصصی مورد نیاز بانوان همانند تعلیم و تربیت، خانواده و اجتماع را در میان رشته‌ها بگنجانند، ولی تاکنون میسر نشده است.
نکته مهم این است که برای رشد طلاب خواهر افزون بر علوم جانبی که در حال فراگیری آن هستند، نیازمند حوزه فقاهتی هستیم که بسیار جای آن خالی است. احساس می‌شود در سیاست گذاری‌ها و مواد درسی نگاه فقاهتی و فقیه پروری وجود ندارد، در حالی که این مسأله بسیار مورد نیاز است.
س: اگر نگاه فقاهتی نیست، پس سیاست‌گذاری و برنامه ریزی با چه هدفی صورت می‌گیرد؟
در حال حاضر حوزه‌های علمیه خواهران در سطح مدارس خوب یادگیری علوم اسلامی هستند که از جهاتی نیز خوب است و سبب تربیت نیروهایی در سطح تحقیق، پژوهش و آموزش می‌شود، ولی حداقل یادگیری‌ها آن می‌تواند در درون خانواده مصرف داشته باشد، به همین دلیل حتی جای نگاه فقاهتی به حوزه علمیه خواهران در قم نیز خالی است.
س: راهکار شما برای پر کردن خلأ فقاهتی چیست؟
با وضعیت موجود نمی‌توان این خلأ را پر کرد و نیازمند تأسیس حوزه‌های تخصصی درون حوزه‌های علمیه خواهران و یا مدارس خاص در بیرون حوزه‌های خواهران هستیم که در سطح اجتهاد باشد. این موضوع غیر از شرایط موجود است و نیازمند سازوکاری خاص خود است.
اکنون حوزه‌های علمیه برادران افزون‌بر حوزه عام، دارای مدارس تخصصی همانند تفسیر، فقاهت، معارف و کلام و… است ولی حوزه علمیه خواهران در حقیقت یک حوزه عام است که درون خودش نیز تخصصی‌های مورد نیاز بانوان را دارد که خوب است ولی رویکرد اجتهادی ندارد. ما نیازمند مدارس سطوح عالی با رویکرد اجتهادی هستیم.
البته برای جذب خواهران طلبه در مدارس و حوزه‌های تخصصی باید به چند نکته توجه کنیم؛ اولاً، همه بانوان توانایی اجتهاد را ندارند بلکه باید از میان آن‌ها افراد با استعداد و توانا که دارای فراغت بیشتری هستند، انتخاب شوند. این کار حتی در میان قدمای ما نیز وجود داشته است. برای نمونه شیخ مفید بر روی افرادی که ظرفیت و استعداد بیشتری داشته‌اند، سرمایه گذاری می‌کرده است.
حوزه فقاهت پیچیدگی‌های خاص خود را دارد، به همین دلیل نیازمند کار کردن بر روی نیروهای کارآمد هستیم، چون مراتب اجتهاد نیازمند تمهیدات علمی خاص و ویژه است و به تعبیر استادمان حضرت آیت‌الله سبحانی با چریکی درس خواندن نمی‌توان به عمق مباحث پی برد. به این نکته باید در حوزه‌های علمیه خواهران و برادران توجه داشت و جای این موضوع در حوزه علمیه خواهران خالی است، چون مراتب علمی اجتهاد نیازمند تمهیدات خاصی است که با بهره مندی از آن، قوه اجتهاد در افراد زنده می‌شود.
س: یعنی تاکنون هیچ اقدامی برای ایجاد مدارس تخصصی صورت نگرفته است؟
ما مقدمات مدرسه تخصصی را فراهم کردیم و إن‌شاءالله در آینده نه چندان دور مدرسه تخصصی فقه بانوان با نگاه اجتهادی را راه اندازی می‌کنیم.
البته تخصصی شدن مباحث نیازمند یک بحث علمی است، چون اگر پایه کار محکم نباشد مسائل حالت سطحی پیدا می‌کند. برای این‌که دچار این مشکل نشویم، نیازمند مرکزی هستیم که مسائل جامعه را به شکل روزانه رصد کند که کار ساده‌ای نیست به همین دلیل نیازمند سازوکاری خاصی هستیم.
یکی از نظرات مقام معظم رهبری این است که ما باید یک مرکز عالی و بالادستی داشته باشیم تا بتواند زیر مجموعه‌های خود را پاسخ دهد که متأسفانه هنوز محقق نشده است. توجه داشته باشیم که مسأله نگاه اجتهادی بانوان به موضوعات کم مسأله‌ای نیست و حتما نیازمند یک حوزه تخصصی در این وادی هستیم تا به روز مسائل را رصد کرده و پاسخ دهد.
س: بنابراین شما تأسیس یک مرکز بالادستی برای رصد مسائل روز را ضروری می‌دانید.
این مسأله چون ریشه‌ای است باید به آن نگاه عمیقی داشت و نمی‌تواند به صورت ژورنالیستی آن را حل کرد، بلکه باید مرکزی فوق مراکز تأسیس شود تا بتواند همه مسائل را رصد کرده و پاسخگو باشد. ما فعلا در حوزه نیازمند این امر هستیم تا بر روی مسائل مطرح کار کند. ما اکنون بانک اطلاعات جامعی درباره کارهای صورت گرفته در حوزه‌های تخصصی نداریم.
س: استاد در سال‌های ۷۵-۷۶ تغییر و تحولاتی در حوزه‌های علمیه خواهران رخ داد که بعضاً سبب انتقاد شد، دیدگاه شما درباره آن چیست؟
به نظرم آن تغییر و تحولات در آن زمان به مصلحت خواهران بود. چون از یک سو بانوان با انگیزه‌های مختلفی وارد حوزه‌های علمیه خواهران می‌شوند و از سوی دیگر برخی به دلیل مشکلاتی که دارند گاهاً مجبور به ترک تحصیل می‌شوند، به همین دلیل معتقدم آن تغییر و تحولات شاید به مصلحت بوده ولی باید خلأها را پر کنیم. البته برای تربیت نیروهای ویژه در حوزه اجتهادی باید به سراغ افرادی رفت که فراغت بیشتری دارند.
منبع: مفتاح
